عمل تنگی کانال نخاعی برای کسانی تجویز می‌شود که با علائم شدید تنگی کانال نخاعی مانند درد و سوزش مداوم و ضعف عضلات دست یا پا مواجه هستند و روش‌های اولیه مانند فیزیوتراپی یا دارو درمانی برای آن‌ها مؤثر نبوده است.
عمل تنگی کانال نخاعی با توجه به نوع علائم فرد، به دو روش عمل بسته تنگی کانال نخاعی (انجام تزریق‌های درمانی) و عمل باز تنگی کانال نخاعی (کمتهاجمی و تهاجمی) انجام می‌شود و هدفش این است که با برطرف‌کردن علت فشار روی عصب نخاع یا تنگی کانال، درد و سایر علائم را برطرف کند.
اینکه کدام عمل تنگی کانال نخاع برای شرایط شما مناسب است، و هرکدام از این روش‌ها چطور انجام می‌شوند و چقدر مؤثر هستند را در ادامه می‌خوانیم.
عمل باز یا عمل بسته، کدام برای شما مناسب است؟
برای کاهش فشار از روی عصب نخاع و باز کردن فضای کانال نخاعی، روش‌های گوناگونی وجود دارد که پزشک بر اساس شدت علائم، علت تنگی کانال نخاعی، درمان‌های قبلی و شرایط جسمانی شما، ممکن است روش عمل بسته یا عمل باز را تجویز کند.
عمل بسته (تزریق‌های درمانی) برای چه کسانی تجویز می‌شود؟
عمل بسته شامل تزریق‌های درمانی به ناحیه دیسک یا اطراف عصب نخاعی می‌شود و با تزریق داروهای ضدالتهاب، بی‌حس‌کننده یا حل‌کننده چسبندگی‌ها انجام می‌شود. اگر تنگی کانال نخاعی شما باعث ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره نشده و علائم زیر را دارید و فیزیوتراپی با دستگاه برای شما مؤثر نبوده است، عمل بسته می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- درد مداوم: درصورتی‌که درد مداوم و آزاردهنده است، اما شدت آن زیاد نیست و علائم اورژانسی مثل ناتوانی در راه‌رفتن و بی‌اختیاری ادرار وجود ندارد.
- بی‌حسی یا گزگز خفیف: اگر این علائم بدون ضعف شدید یا ناتوانی حرکتی باشد و صرفا به طور خفیف ایجاد شده باشد.
- محدودیت حرکتی جزئی: زمانی که مشکل در حرکت‌کردن به دلیل درد و التهاب خفیف یا متوسط عصب‌ها است و فرد به طور کامل از راه‌رفتن بازنمانده است.
عمل باز (کمتهاجمی و تهاجمی) برای چه کسانی تجویز می‌شود؟
برخلاف جراحی بسته که صرفا با ورود سوزن به پوست و تزریق صورت می‌گیرد، در روش عمل باز، روی پوست برش ایجاد می‌شود و با استفاده از ابزارهای جراحی یا آندوسکوپی، پزشک به برداشتن بخشی از مهره یا دیسک یا جوش‌دادن مهره‌ها به یکدیگر اقدام می‌کند. اگر علائم زیر را دارید، به احتمال زیاد عمل باز برای شما گزینه مؤثرتری نسبت به انجام تزریق‌های درمانی باشد.
- درد شدید و غیر قابل تحمل: اگر درد مداوم و شدیدی دارید که زندگی روزمره شما را مختل کرده و با هیچ درمان دیگری کاهش نیافته است.
- ضعف عضلانی: درصورتی‌که ضعف در دست‌ها یا پاها باعث ناتوانی در راه‌رفتن، ایستادن یا انجام کارهای روزمره شده باشد.
- تنگی شدید یا چندسطحی: اگر مشکل شما به دلیل تنگی در چند سطح ستون فقرات باشد یا علائم ناشی از رشد خارهای استخوانی و آرتروز شدید باشد.
- علائم اورژانسی: در صورت بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع (سندرم دم اسب) که نشانه فشار شدید به نخاع است و نیاز به جراحی فوری دارد.
عمل بسته تنگی کانال نخاعی
اگرچه نام این روش درمانی، عمل بسته است و در اتاق عمل و تحت هدایت دستگاه x-ray صورت می‌گیرد، اما در این روش از هیچ ابزار جراحی یا ایجاد برش استفاده نمی‌شود و کل فرایند در حدود ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت و از طریق تزریق دارو یا آنزیم‌های خاص انجام می‌شود. هر کدام از این تزریق‌ها برای برطرف‌کردن یکی از علل یا تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود.
عمل بسته (تزریق درمانی) معمولاً دارای عوارض نیست و افراد صرفاً ممکن است کمی درد یا کبودی در محل تزریق تجربه کنند.
تزریق کودال لایزیز
تزریق کودال لایزیز یکی از روش‌های رایج برای درمان تنگی کانال نخاعی است و برای کسانی که روش‌های درمانی مانند تزریق استروئید یا فیزیوتراپی برای آنان مؤثر نبوده می‌تواند کمک‌کننده باشد و معمولاً میزان رضایت بالایی دارد.
در تنگی کانال نخاعی، ممکن است بافت‌های زخمی و چسبندگی‌هایی در اطراف نخاع و اعصاب ایجاد شود که به اعصاب فشار می‌آورد و باعث درد می‌شود. در این موارد از روش تزریق کودال لایزیز استفاده می‌شود که این چسبندگی‌ها را شل می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد. معمولاً تا چند ماه بعد از انجام تزریق، کاهش درد و بهبود حرکت در فرد قابل مشاهده است.
| میزان تأثیرگذاری |
|---|
| ۸۰٪ رضایت بیماران (منبع) |
| ماندگاری تأثیر |
| ۱ سال |
| زمان بازگشت به فعالیت روزمره |
| بعد از چند روز |
تزریق ترانسفورامینال
تزریق آنزیم هیالاز برای کسانی که به دلیل چسبندگی‌ها یا التهاب در اطراف اعصاب نخاعی دچار درد و محدودیت حرکت شده‌اند، مفید است. این آنزیم با تجزیه چسبندگی‌ها فشار روی اعصاب را کم می‌کند، البته تحقیقات نشان داده‌اند که اثر هیالاز به‌تنهایی معمولاً محدود است و اگر در ترکیب با داروهای دیگر استفاده شود، اثرگذاری و ماندگاری به‌مراتب بیشتری دارد.
| میزان تأثیرگذاری |
|---|
| میزان رضایت محدود (منبع) |
| ماندگاری تأثیر |
| چندماه تا ۱ سال |
| زمان بازگشت به فعالیت روزمره |
| بعد از چند روز |
بلوک عصبی با تزریق RF
هدف از این روش، توقف فعالیت یا بلوک کردن بخشی از عصب است که سیگنال‌های درد را از ستون فقرات یا مفصل‌های لگن به مغز می‌فرستد. در این روش با استفاده از امواج الکترومغناطیسی حرارت ایجاد می‌شود و بخشی از عصب که درد را منتقل می‌کند، از کار می‌افتد.
| میزان تأثیرگذاری |
|---|
| ۷۰ تا ۸۰ درصد رضایت بیماران (منبع) |
| ماندگاری تأثیر |
| ۶ ماه تا ۱ سال |
| زمان بازگشت به فعالیت روزمره |
| بعد از چند روز |
تزریق مفصل فاست
مفاصل فاست، همان مفاصلی هستند که مهره‌های ستون فقرات را به هم وصل می‌کنند و به ستون فقرات امکان حرکت و انعطاف می‌دهند. وقتی این مفاصل در اثر مشکلاتی مثل آرتروز یا آسیب، دچار التهاب و تورم شوند، حجم آن‌ها زیاد می‌شوند و به عصب نخاعی فشار می‌آورند و باعث درد می‌شوند. در این شرایط از روش تزریق مفصل فاست برای درمان تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود.
| میزان تأثیرگذاری |
|---|
| ۷۵ درصد رضایت بیماران (منبع) |
| ماندگاری تأثیر |
| ۶ ماه |
| زمان بازگشت به فعالیت روزمره |
| بعد از چند روز |
عمل باز تنگی کانال نخاعی
اگر شدت علائم تنگی کانال نخاعی به‌قدری باشد که باعث بی‌حسی در دست یا پا، ضعف عضلانی شدید، مشکل راه‌رفتن یا حتی عدم کنترل مثانه شده باشد، معمولاً روش عمل بسته مؤثر نیست و پزشک، عمل باز را برای فرد انجام می‌دهد. علت تنگی کانال نخاعی و شدت آن تعیین می‌کند که چه نوع عمل جراحی و با چه ابزاری انجام شود.
برداشتن بخشی از مهره کمر یا گردن (لامینکتومی)
لامینکتومی یکی از روش‌های جراحی رایج برای کاهش فشار روی نخاع و عصب‌ها است که معمولاً برای بیمارانی مناسب است که به دلیل رشد خارهای استخوانی (استئوفیت)، ضخیم‌شدن رباط‌ها، آرتروز، یا اختلالات مادرزادی دچار تنگی کانال نخاعی شده‌اند. در این روش، بخشی از مهره به نام لامینا (که کانال نخاعی را می‌پوشاند) برداشته می‌شود تا فضای بیشتری در کانال ایجاد شود.
| میزان تأثیرگذاری |
|---|
| ۷۰ تا ۸۰ درصد رضایت بیماران (منبع) |
| زمان بازگشت به فعالیت روزمره |
| کمتهاجمی: ۲-۳ هفته تهاجمی: ۴ تا ۶ هفته |
| عوارض احتمالی |
| کمتهاجمی: رفع ناقص فشار تهاجمی: عفونت، آسیب به عصب |
روش کمتهاجمی لامینکتومی
روش کمتهاجمی برای کاهش فشار روی نخاع یا عصب‌ها از طریق برش‌های کوچک (معمولاً ۸ تا ۱۰ میلیمتر) انجام می‌شود. در این روش، جراح با استفاده از دوربین (آندوسکوپ) و ابزارهای ظریف، یا با استفاده از لیزر بخش کوچکی از استخوان پشت مهره (لامینا) یا بافت‌های اضافی را که باعث تنگی کانال نخاعی شده‌اند، برمی‌دارد. این روش بیشتر برای تنگی‌های خفیف تا متوسط، و بیمارانی که امکان بیهوشی کامل ندارند مناسب است.
روش تهاجمی لامینکتومی
برای کاهش فشار در موارد شدیدتر یا پیچیده‌تر، از عمل بار تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود. در این روش، یک برش چند سانتیمتری در پشت بیمار ایجاد می‌شود و جراح با دسترسی مستقیم به مهره‌ها، بخشی از استخوان لامینا یا بافت‌های اضافی را برمی‌دارد تا فضای بیشتری در کانال نخاعی ایجاد کند. این روش اغلب برای تنگی‌های چندسطحی، یا زمانی که نیاز به همراهی با روش فیوژن (جوش‌دادن مهره‌ها) است، انجام می‌شود.
برداشتن بخشی از دیسک (دیسککتومی)
از روش دیسککتومی در مواردی استفاده می‌شود که تنگی کانال نخاعی ناشی از بیرون‌زدگی یا فتق دیسک رخ داده است. بیرون‌زدگی دیسک ممکن است ناشی از افزایش سن، آسیب‌های فیزیکی مانند تصادفات، یا فعالیت‌های سنگین باشد و به نخاع فشار وارد کند. در این روش، بخش اضافه دیسک برداشته می‌شود یا دیسک کم‌حجم می‌شود و فشار از روی عصب نخاع برداشته می‌شود.
| میزان تأثیرگذاری |
|---|
| ۷۰ تا ۷۵ درصد رضایت بیماران (منبع) |
| زمان بازگشت به فعالیت روزمره |
| کمتهاجمی: ۲ تا ۴ هفته تهاجمی: ۶ هفته |
| عوارض احتمالی |
| کمتهاجمی: بیرون‌زدگی مجدد دیسک تهاجمی: عفونت، آسیب به عصب، بیرون‌زدگی مجدد دیسک |
روش کمتهاجمی دیسککتومی
در این روش کمتهاجمی، برش‌های کوچک‌تری (معمولاً کمتر از ۱ سانتیمتر) ایجاد می‌شود و از ابزارهای باریک و یک دوربین (آندوسکوپ) برای دیدن و برداشتن بخش فشاری دیسک استفاده می‌شود. در روش لیزری، با استفاده از پروب لیزری، بخش آسیب‌دیده دیسک، برداشته نمی‌شود بلکه تبخیر یا تخلیه می‌شود. این روش برای بیمارانی که فشار دیسک خفیف تا متوسط دارند، مناسب‌تر است و دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد.
روش تهاجمی دیسککتومی
در این روش، برش بزرگی در ناحیه آسیب‌دیده ایجاد می‌شود تا جراح به دیسک دسترسی مستقیم داشته باشد. بخش آسیب‌دیده دیسک که به عصب نخاعی فشار می‌آورد، برداشته می‌شود. این روش برای موارد پیچیده‌تر یا درگیر بودن چند سطح از دیسک‌ها مناسب است و به جراح امکان دید و کنترل بیشتری می‌دهد.
جوش‌دادن مهره‌ها (فیوژن)
زمانی که در اثر آرتروز یا آسیب، مهره‌ها دچار بی‌ثبات شده باشد و حرکت مهره‌ها باعث فشار به اعصاب و بدتر شدن درد شود، از روش فیوژن یا جوش‌دادن مهره‌ها استفاده می‌شود. در این روش، دو یا چند مهره به هم جوش داده می‌شوند تا حرکات اضافی مهره‌ها متوقف شود و فشار از روی اعصاب برداشته شود. پزشک از ابزارهایی مانند پیچ، میله یا قطعات استخوانی (طبیعی یا مصنوعی) استفاده می‌کند تا مهره‌ها به طور دائم به هم متصل شوند.
روش جوش‌دادن مهره‌ها می‌تواند به‌تنهایی یا در صورت نیاز، همراه با لامینکتومی یا دیسککتومی انجام شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که لامینکتومی یا دیسککتومی به همراه فیوژن تأثیر بیشتر و ماندگارتری در درمان تنگی کانال نخاعی دارد.
| میزان تأثیرگذاری |
|---|
| ۶۰ تا ۷۰ درصد رضایت بیماران (منبع) |
| زمان بازگشت به فعالیت روزمره |
| کمتهاجمی: ۱ تا ۲ ماه تهاجمی: چند ماه |
| عوارض احتمالی |
| کمتهاجمی: عدم جوش‌خوردن مهره‌ها به درستی تهاجمی: خونریزی، عفونت |
روش کمتهاجمی فیوژن
برای بیمارانی که به‌دلیل بی‌ثباتی مهره‌ها یا فشار موضعی بر اعصاب دچار تنگی کانال نخاعی ملایم تا متوسط هستند، فیوژن با آندوسکوپی یا لیزر روش مناسبی است. در این روش با استفاده از برش‌های کوچک و ابزارهایی مثل آندوسکوپ، فضای دیسک تخلیه می‌شود و مواد تثبیتی (مانند گرافت استخوانی یا قفسه‌های مصنوعی) بین مهره‌ها قرار می‌گیرد و پیچ‌ها و میله‌ها برای تثبیت مهره‌ها نصب می‌شوند. این روش آسیب کمتری به عضلات وارد می‌کند، با درد و خونریزی کمتر همراه است و دوره نقاهت کوتاه‌تری (چند هفته) دارد.
روش تهاجمی فیوژن
اگر فرد تنگی کانال شدید یا مشکلات پیچیده‌تری مثل لغزش مهره‌ها (اسپوندیلولیستزیس) یا شکستگی ستون فقرات را داشته باشد، از روش تهاجمی و با برش چند سانتیمتری روی سطح پوست برای انجام فیوژن استفاده می‌شود. در این جراحی، یک برش بزرگ ایجاد می‌شود تا پزشک بتواند مستقیماً به ستون فقرات دسترسی پیدا کند. این روش دوره نقاهت طولانی‌تری نسبت به روش کمتهاجمی دارد.
مزایای عمل تنگی کانال نخاعی با روش کمتهاجمی
تهاجمی بودن عمل جراحی، به میزان برش روی بدن بستگی دارد. در روش کمتهاجمی که با آندوسکوپی یا لیزر انجام می‌شود، پزشک جراح به کمتر از ۱۰ میلیمتر برش روی سطح بدن نیاز دارد، درحالی‌که برای انجام جراحی با روش تهاجمی، چند سانتیمتر برش روی سطح بدن ایجاد می‌شود.
- آسیب کمتر به بافت سالم: به‌خاطر ایجاد برش‌های کوچک، بافت‌های سالم کمتر درگیر می‌شوند و خونریزی و درد پس از عمل تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.
- کاهش زمان جراحی: عمل باز لامینکتومی و دیسککتومی حداقل ۲ ساعت و عمل باز فیوژن بین ۳ تا ۶ ساعت ممکن است زمان ببرد، اما جراحی با آندوسکوپی یا لیزر معمولاً بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول میکشد.
- بی‌حسی موضعی به جای بیهوشی: عمل تنگی کانال نخاعی با استفاده از آندوسکوپی صرفا به بیهوشی موضعی نیاز دارد درحالی‌که برای عمل باز، از بیهوشی کامل استفاده می‌شود.
- بهبودی سریع‌تر: دوره نقاهت پس از جراحی بسته نسبت به جراحی باز، کوتاه‌تر است و فرد زودتر می‌تواند به زندگی روزمره خود برگردد.
- عوارض کمتر: یکی از دلایل خونریزی و عفونت بعد از جراحی‌ها، برش بزرگ پوست است. در روش جراحی بسته این ریسک به حداقل می‌رسد و راحت‌تر قابل پیشگیری است.
سوالات متداول
چه ورزشی بعد از عمل تنگی کانال نخاعی مفید است؟
ورزش‌های ساده مثل پیاده روی یا حرکات کششی سبک، زیر نظر پزشک یا فیزیوتراپیست، برای بهبود حرکت و کاهش درد مناسب هستند. از ورزش‌های سنگین باید دوری کنید.
عمل تنگی کانال نخاع چند ساعت طول میکشد؟
مدت زمان جراحی بسته به نوع روش (باز یا کمتهاجمی) متفاوت است، اما معمولاً ۱ تا ۳ ساعت طول میکشد. جراحیهای پیچیده ممکن است زمان بیشتری ببرند.
ممکن است بعد از جراحی هم تنگی کانال نخاعی برگردد؟
بله، در بعضی موارد ممکن است به دلیل رشد دوباره استخوان یا بافت اضافه (اسکار) مشکل برگردد، ولی این اتفاق نادر است و قابل درمان است.
آیا عمل تنگی کانال نخاعی خطرناک است؟
این عمل معمولاً بی‌خطر است، اما مثل هر جراحی دیگری ممکن است خطراتی مثل عفونت، خونریزی یا آسیب عصب داشته باشد که بیشترشان قابل مدیریت هستند.
بهترین دکتر برای عمل تنگی کانال نخاعی چه دکتری است؟
بهترین دکتر، جراح ستون فقرات با تجربه است. کسی که بارها این عمل را انجام داده باشد، انتخاب خوبی برای انجام این عمل است بود.
طرز خوابیدن بعد از عمل تنگی کانال نخاعی گردن چگونه است؟
بهترین حالت این است که به پشت بخوابید و یک بالش کوچک زیر گردن و زانوها بگذارید. خوابیدن به پهلو با یک بالش بین زانوها هم خوب است.
عوارض بعد از عمل جراحی تنگی کانال نخاعی چیست؟
عوارضی مثل درد موقتی، عفونت یا نشت مایع نخاعی ممکن است رخ دهد، اما بیشتر این مشکلات نادر و قابل درمان هستند.
آیا عمل تنگی کانال نخاعی محدودیت سنی دارد؟
خیر، این عمل بیشتر به وضعیت سلامت فرد بستگی دارد، نه سن. حتی سالمندان با شرایط جسمی مناسب می‌توانند این جراحی را انجام دهند.
مراقبت‌های بعد از عمل تنگی کانال نخاع چیست؟
استراحت کافی، پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین، انجام تمرینات پیشنهادی پزشک، شرکت در جلسات فیزیوتراپی، و مراجعه منظم برای پیگیری خیلی مهم هستند.
