تنگی کانال نخاعی چیست؟+ علائم، علت و درمان

تنگی کانال نخاعی یعنی فضای داخل ستون فقرات، جایی که نخاع و اعصاب قرار دارند، به دلایل مختلفی باریک می‌شود و به اعصاب نخاع فشار وارد می‌شود و فرد دچار درد در ناحیه کمر یا گردن می‌شود. این مشکل بیشتر به دلیل افزایش سن و تغییرات طبیعی در بدن، مثل ساییدگی دیسک‌ها یا مفاصل، به وجود می‌آید. گاهی هم آسیب‌های فیزیکی یا ضربه‌های ناگهانی می‌توانند باعث تنگی کانال نخاعی شوند.

اگرچه تنگی کانال نخاعی معمولاً به طور کامل درمان نمی‌شود؛ اما با روش‌های مختلفی مثل دارو، فیزیوتراپی یا حتی جراحی، تا حد زیادی علائم آن کنترل می‌شود؛ در این مقاله علاوه بر آشنایی با علائم تنگی کانال نخاعی و روش درمان، با روش‌های جلوگیری از پیشرفت تنگی کانال نخاعی هم آشنا می‌شوید.

تنگی کانال نخاعی چیست؟

نخاع، یک رشته عصبی طناب‌مانندی است که از مغز شروع می‌شود و از طریق ستون فقرات به بخش‌های مختلف بدن وصل می‌شود و مسئول انتقال حس و حرکت در بدن است. محل قرار گرفتن نخاع، فضای باریکی به نام کانال است که وسط ستون فقرات قرار دارد. وقتی این فضا تنگ ‌شود، نخاع و ریشه‌های عصبی فشرده می‌شوند و این فشار می‌تواند باعث درد، بی‌حسی یا حتی مشکلات حرکتی شود.

تنگی کانال نخاعی بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال و به دلیل فرسایش مهره‌ها و دیسک‌ها، مانند آرتروز یا افزایش سن، ایجاد می‌شود. در بعضی از مواقع، آسیب‌های فیزیکی یا اختلالات ساختاری در ستون فقرات هم این عارضه را ایجاد می‌کند. تنگی کانال نخاعی کمر شایع‌تر است؛ اما این عارضه می‌تواند هم در ناحیه کمر و هم در ناحیه گردن اتفاق بیفتد. در موارد نادر، تنگی کانال نخاعی در ناحیه مهره‌های پشت یا قفسه سینه هم ایجاد می‌شود.

علائم تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی در کمر و گردن، معمولا علائم مشابهی دارند و در هر دو مورد، فرد ابتدا در ناحیه کمر یا گردن دچار درد می‌شود؛ اما در موارد شدیدتر و با عدم درمان یا افزایش فشار بر نخاع، گزگز در ناحیه شانه و دست یا در ناحیه باسن و پا هم به آن اضافه می‌شود.

آیا تنگی کانال نخاعی خوب می‌شود؟

تنگی کانال نخاعی در بیشتر موارد به طور کامل درمان نمی‌شود؛ چون تنگ‌شدن کانال نخاعی یک تغییر ساختاری است و جز در بعضی از موارد و با استفاده از روش جراحی، نمی‌توان آن را تغییر داد؛ اما خبر خوب این است که اگر به‌موقع برای درمان تخصصی آن به پزشک مراجعه کنید، می‌توانید علائم و عوارض آن مثل درد، ضعف عملکرد و حتی عدم تعادل را تا حد زیادی مدیریت و کنترل کنید.

نکته مهم این است که تنگی کانال نخاعی با عدم پیگیری درمان، به‌مرور بدتر می‌شود و می‌تواند فعالیت‌های ساده روزمره مثل راه‌رفتن یا کنترل مثانه را برای شما دشوار کند؛ اما با انجام فیزیوتراپی، تمرینات ورزشی مخصوص در خانه، اصلاحات رفتاری و در صورت نیاز انجام جراحی، هم از پیشرفت این بیماری جلوگیری می‌شود و هم می‌توانید یک زندگی عادی داشته باشید.

پیشنهادهایی برای جلوگیری از پیشرفت تنگی کانال نخاعی

در بسیاری از موارد، افراد نیازی به انجام جراحی تنگی کانال نخاعی ندارند یا ممکن است به دلیل بالا بودن سن و ابتلا به بیماری‌های قلبی، امکان جراحی تنگی کانال نخاعی را نداشته باشند. همچنین بعد از انجام جراحی یا درمان فیزیوتراپی هم همیشه این احتمال هست که علائم تنگی کانال نخاعی برگردد یا تشدید شود. رعایت نکات زیر کمک می‌کند تا از بازگشت یا تشدید علائم تنگی کانال نخاعی جلوگیری کنید.

عادات رفتاری خود را اصلاح کنید

برای افرادی که به تنگی کانال نخاعی در ناحیه کمر یا گردن مبتلا هستند، بسیار مهم است که بدن آن‌ها همیشه، چه هنگام راه‌رفتن و خوابیدن، و چه موقع بلند کردن اجسام، حالت درستی داشته باشد و به عصب نخاعی فشار مضاعف وارد نکند. زمانی که بدن در وضعیت درست قرار می‌گیرد، فشار غیرطبیعی روی نخاع و ریشه‌های عصبی کاهش می‌یابد و در نتیجه درد ناشی از تنگی کانال نخاعی نیز کمتر می‌شود(منبع).

این ۶ ورزش مفید برای تنگی کانال نخاعی را انجام دهید

انجام منظم بعضی از تمرینات مخصوص تنگی کانال نخاعی می‌تواند به مدیریت درد و عوارض آن کمک کند؛ این تمرین‌ها به‌نحوی طراحی شده‌اند که به‌تدریج با اصلاح وضعیت ستون فقرات، فشار روی اعصاب نخاعی را کاهش دهند و انعطاف و عملکرد حرکتی را هم بهتر کنند.

تحقیقات نشان می‌دهند که عوارض تنگی کانال نخاعی با انجام تمریناتی که عضلات شکم و کمر را تقویت می‌کنند، می‌تواند بهتر شود (منبع). علاوه بر پیاده‌‌ روی و شنای سبک، انجام تمرین‌های زیر هم برای تقویت عضلات مفید هستند؛ برای اثرگذاری، باید حداقل ۳ بار در هفته و هر بار به مدت ۳۰ دقیقه این ورزش‌ها را انجام دهید.

وزن و برنامه غذایی خود را مدیریت کنید

مدیریت وزن و برنامه غذایی برای فردی که دچار تنگی کانال نخاعی است، یکی از بخش‌های مهم درمان غیرجراحی است. اضافه وزن حتی اگر کم باشد، فشار اضافه‌ای را به ستون فقرات وارد می‌کنند و می‌تواند علائم تنگی نخاعی را بدتر کنند (منبع).

به‌طورکلی برنامه غذایی فرد دارای تنگی کانال نخاعی باید به‌نحوی تنظیم شود که هم به کاهش وزن، و هم به کاهش التهاب بدن کمک کند. بر اساس پژوهش‌ها، بهترین رژیم غذایی برای رسیدن به این اهداف، رژیم کم ‌کربوهیدرات و مصرف غذاهایی است که حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ (مثل ماهی و گردو) و امگا-۹ (مثل آووکادو و روغن کنجد) هستند زیرا این اسیدهای چرب تا حد زیادی برای کاهش التهاب مفید هستند. از طرفی باید از مصرف غذاهای پرچرب و حاوی امگا-۶ (مثل لبنیات پرچرب و مواد غذایی فراوری‌شده) که التهاب را افزایش می‌دهند، پرهیز کرد.

سیگار را به‌ طور کامل کنار بگذارید

تحقیقات نشان می‌دهند که سیگار کشیدن و مصرف نیکوتین بر سلامت ستون فقرات و به‌ویژه تنگی کانال نخاعی تأثیر منفی می‌گذارد؛ نیکوتین گردش خون را محدود می‌کند و کاهش تأمین خون و اکسیژن موردنیاز در بافت‌های ستون فقرات از جمله دیسک‌ها می‌شود. همین موضوع در بلندمدت می‌تواند فرایند تحلیل‌رفتن و تخریب دیسک‌ها را سرعت ببخشد.

علاوه بر این، تحقیقات دیگری نشان داده‌اند که افرادی که سیگار می‌کشند، حتی در صورت داشتن درمان‌های جراحی، بیشتر احتمال دارد که همچنان از درد و مشکلات عصبی رنج ببرند یا حتی بعد از جراحی، درگیر عوارض شوند. برای پیشگیری از تشدید علائم و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به ستون فقرات و عصب نخاعی، ضروری است که فرد علاوه بر داشتن رژیم غذایی سالم‌تر، سیگار کشیدن را به طور کامل از سبک زندگی خود کنار بگذارد.

سؤالات متداول

آیا پیاده‌ روی برای تنگی کانال نخاعی خوب است؟

بله، پیاده‌ روی می‌تواند برای تنگی کانال نخاعی مفید باشد؛ اما هم به‌شدت تنگی کانال نخاعی فرد بستگی دارد و هم به توصیه‌های پزشک. به‌طورکلی پیاده‌روی سبک و ملایم می‌تواند بدون ایجاد فشار روی کانال نخاعی، به تقویت عضلات کمر و کاهش فشار روی اعصاب کمک کند.

چرا درد تنگی کانال نخاعی، شب‌ها بدتر می‌شود؟

دراز کشیدن به‌ویژه به‌صورت طولانی‌مدت می‌تواند فشار بیشتری بر روی اعصاب تحریک‌شده ستون فقرات وارد کند و به همین دلیل شب‌ها درد تنگی کانال نخاعی معمولا افزایش پیدا کند.

آیا تنگی نخاع با استراحت درمان می‌شود؟

استراحت به تنهایی برای درمان تنگی نخاع کافی نیست. اما به هر حال می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین موقت درد کمک کند. از جمله‌  درمان‌های مؤثر برای تنگی نخاع، می‌توان به فیزیوتراپی، انواع داروها یا در برخی موارد جراحی اشاره کرد.

آیا تنگی نخاع باعث فلج شدن می‌شود؟

آیا علائم تنگی کانال نخاعی در زنان با مردان فرق می‌کند؟

شیوع تنگی کانال نخاعی در زنان به دلیل کاهش سطح استروژن بعد از یائسگی و تفاوت در اندازه لگن، نسبت به مردان بیشتر است؛ اما علائم تنگی کانال نخاعی در زنان با مردان تفاوت چندانی ندارد و ممکن است در بعضی از موارد، شدت علائم کمی در آن‌ها بیشتر باشد.

آیا با وجود تنگی کانال نخاعی می‌توان باردار شد؟

بله، بسیاری از زنان با تنگی کانال نخاعی می‌توانند باردار شوند؛ اما بارداری ممکن است علائم را تشدید کند، به‌ویژه در ماه‌های آخر که فشار روی ستون فقرات بیشتر می‌شود. از پیش از اقدام به بارداری تا زمان زایمان، بهتر است زیرنظر پزشک قرار بگیرید و تا حد امکان روند درمان و کنترل علائم را قبل از بارداری طی کنید.

آیا تنگی کانال نخاعی با ورزش درمان می‌شود؟

انجام ورزش‌های تقویتی و کششی تحت‌نظر پزشک یا فیزیوتراپ، می‌تواند با تقویت عضلات کمر و شکم، به کاهش فشار بر عصب نخاعی و بهبود علائم تنگی کانال نخاعی کمک کند؛ اما ورزش نمی‌تواند تنگی کانال نخاعی را به طور کامل درمان کند.

برای تنگی کانال نخاعی به چه دکتری مراجعه کنیم؟

برای درمان تنگی کانال نخاعی باید به متخصص ارتوپد یا در صورت نیاز به جراح اعصاب مراجعه کنید؛ در صورتی که نیاز به جراحی باشد، جراح اعصاب یا جراح ارتوپد متخصص در ستون فقرات، درمان‌های جراحی را انجام می‌دهد.

آب‌درمانی برای تنگی کانال نخاعی مفید است؟

آب‌درمانی یا تمرینات آبی می‌تواند برای تنگی کانال نخاعی مفید باشد؛ چون محیط آب، فشار را از روی مفاصل و ستون فقرات برمی‌دارد و حرکات ورزشی سبک هم می‌تواند به تقویت عضلات کمر و گردن و بهبود عملکرد حرکتی آن‌ها کمک کند.

آیا زالو درمانی برای تنگی نخاع کمر مفید است؟

زالو درمانی ممکن است به‌طور موقت برای کاهش التهاب و درد مفید باشد؛ اما شواهد علمی کافی برای اثربخشی آن در درمان تنگی کانال نخاعی وجود ندارد؛ برای درمان تنگی کانال نخاعی بهترین روش‌های درمانی فیزیوتراپی، تمرینات ورزشی مخصوص و نهایتا جراحی است.

آیا تنگی کانال نخاعی ارثی است؟

بله، تنگی کانال نخاعی می‌تواند ارثی باشد. برخی عوامل ژنتیکی ممکن است افراد را به ابتلا به تنگی نخاع مستعد کنند، به ویژه زمانی که این وضعیت به دلیل رشد غیرطبیعی استخوان‌ها یا تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات ایجاد شود. سابقه خانوادگی مشکلات ستون فقرات، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.

آیا حجامت برای تنگی کانال نخاعی خوب است؟

حجامت ممکن است به کاهش موقت درد و تنش عضلانی مرتبط با تنگی نخاع کمک کند، اما شواهد علمی محدودی برای اثربخشی آن در درمان بلندمدت این بیماری وجود دارد. همیشه بهتر است قبل از استفاده از درمان‌های جایگزین، با پزشک خود مشورت کنید.

آیا استخر برای تنگی کانال نخاعی مفید است؟

بله، شنا کردن برای افرادی که از تنگی نخاع رنج می‌برند، می‌تواند بسیار مفید واقع شود. در استخر، افراد به دلیل شناور ماندن در آب، فشار را از روی ستون فقرات کاهش می‌دهند و همچنین امکان انجام تمرینات با اثرات کم بر بدن فراهم می‌شود که به تقویت عضلات و بهبود انعطاف‌پذیری کمک می‌کند.