علت عود دیسک کمر چیست؟+علائم، درمان و پیشگیری

عود دیسک کمر یعنی مدتی پس از بهبود علائم (چه با جراحی و چه با درمان‌های غیرجراحی)، دیسک همان مهره مجدداً بیرون بزند و باعث درد، بی‌حسی یا ضعف شود. عود دیسک کمر معمولا یا به علت عدم مراقبت صحیح بعد از جراحی مانند فشار آوردن به کمر و سبک زندگی نادرست (اضافه‌وزن، استعمال سیگار و …) رخ می‌دهد؛ یا به علت مشکلاتی در جراحی مانند ترمیم ناقص دیواره دیسک و سایر عوامل جراحی.

درمان عود دیسک کمر، هم برای افرادی که جراحی داشته‌اند و هم برای کسانی که از درمان‌های غیرجراحی استفاده کرده‌اند، ابتدا با فیزیوتراپی آغاز می‌شود و در صورت عدم اثربخشی، جراحی انجام می‌شود.

منظور از عود دیسک کمر چیست؟

عود دیسک کمر به حالتی گفته می‌شود که فرد بعد از بهبودی اولیه فتق دیسک کمر، مجددا علائمی مانند درد کمر، درد پا (سیاتیک)، بی‌حسی یا ضعف در پاها را تجربه کند.

تحقیقات نشان می‌دهد که برای ۵ تا ۱۵ درصد از کسانی که با استفاده از روش‌های جراحی یا غیرجراحی مشکل دیسک کمر خود را درمان کرده‌اند، احتمال بازگشت یا عود مشکل دیسک کمر وجود دارد؛ اما بعد از جراحی دیسک کمر، معمولا ۱ تا ۵ سال طول می‌کشد تا علائم مربوط به عود دیسک کمر بروز کند.

چرا دیسک کمر عود می‌کند؟

بازگشت یا عود مشکل دیسک کمر معمولا یا به دلیل عدم توجه به مراقبت‌های بعد از عمل مانند فشار آوردن به کمر، سیگارکشیدن و اضافه‌وزن است، و یا به دلیل مشکلاتی که هنگام جراحی ایجاد شده و عمل دیسک کمر به‌درستی انجام نشده است. به طورکلی عوامل زیر در ۳ الی ۶ ماه اول بعد از درمان دیسک کمر، تأثیر بیشتری در عود دیسک کمر دارند.

فشار آوردن به کمر

 نحوه صحیح بلند کردن اجسام

یکی از دلایل شایع عود دیسک کمر پس از جراحی، بازگشت زودهنگام به فعالیت‌های سنگین و فشار آوردن بیش از حد به کمر در اثر بلند کردن اجسام سنگین بدون تکنیک صحیح، خم‌شدن یا چرخش‌های مکرر، نشستن طولانی در وضعیت‌های نامناسب، یا شروع زودهنگام ورزش‌های سنگین است. ورزشکاران، کارگران ساختمانی، زنان خانه‌دار، پرستاران، و رانندگان بیشتر در معرض عود دیسک کمر به این دلیل هستند.

عوامل سبک زندگی

سیگارکشیدن، دیابت، و افزایش وزن از جمله عواملی هستند که بر بازگشت یا عود مشکل دیسک کمر تأثیر می‌گذارند. تحقیقات نشان داده‌اند که افراد سیگاری، تقریبا دو برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض عود دیسک کمر قرار دارند. همچنین ابتلا به دیابت، حدود ۲۰% احتمال بازگشت مشکل دیسک کمر را افزایش می‌دهد که اگرچه به اندازه سیگارکشیدن نیست؛ اما عامل اثرگذاری است.

ترمیم ناقص دیواره دیسک

ترمیم ناقص دیواره دیسک (حلقه فیبری)

گاهی اوقات پس از آسیب یا جراحی دیسک، دیواره دیسک (به‌ویژه حلقه فیبری) که دچار پارگی یا تغییر شکل شده، به طور کامل ترمیم نمی‌شود و به جای بازسازی ساختار منظم کلاژنی، بافت اسکار (جای زخم) ضعیفی در آن ناحیه تشکیل می‌شود.

این اتفاق معمولا به دلیل خون‌رسانی ناکافی به حلقه فیبری، یا کمبود سلول‌های ترمیمی در آن رخ می‌دهد و عواملی مثل سیگارکشیدن، دیابت یا فشار مکانیکی زودهنگام، آن را تشدید می‌کنند.

عوامل جراحی

منظور از عوامل جراحی مؤثر بر عود فتق دیسک کمر، عواملی مانند میزان آسیب در دیواره دیسک، تکنیک جراحی، نحوه برش در دیواره دیسک، نوع بیرون‌زدگی اولیه دیسک، و همچنین عوارض جراحی مانند عفونت یا پارگی دورا است.

از این میان، اندازه نقص دیواره دیسک و نوع تکنیک جراحی از جمله عوامل اثرگذار بر عود فتق دیسک هستند؛ هرچه میزان آسیب دیواره دیسک بیشتر، یا احتمال بروز عوارض جراحی مانند عفونت یا پارگی دورا بیشتر باشد، احتمال بازگشت مشکل دیسک هم بالاتر می‌رود (منبع).

بعد از عود دیسک کمر چه باید کرد؟

روند درمانی برای عود دیسک کمر به این بستگی دارد که فرد تا پیش از آن، چه درمان‌هایی را انجام داده باشد؛ اما در هر دو حالت، اولویت با درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و اصلاح رفتاری است، و در صورت نتیجه‌بخش نبودن، پزشک ممکن است انجام جراحی‌های کم تهاجمی نظیر جراحی میکروسکوپی و یا لیزری دیسک کمر را تجویز کند.

چطور از بازگشت دیسک کمر جلوگیری کنیم؟

پیشگیری از عود دیسک کمر نیاز به یک رویکرد چندجانبه دارد. انتخاب روش‌های جراحی کم تهاجمی، مشارکت در برنامه‌های توان‌بخشی پس از جراحی یا درمان‌های محافظه‌کارانه، تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن و ترک سیگار، و ایجاد تنظیمات ارگونومیک در محیط کار از جمله راه‌هایی هستند که می‌توانند به طور مؤثر از عود دیسک کمر جلوگیری کنند (منبع).

سؤالات متداول

آیا عود کردن دیسک کمر خطرناک است؟

عود دیسک کمر در بیشتر موارد خطرناک نیست اما می‌تواند درد و ناراحتی شدیدی ایجاد کند و فعالیت‌های روزمره فرد را مختل کند. در برخی موارد، اگر درمان به تأخیر بیفتد، عود می‌تواند به آسیب عصبی جدی‌تر یا مشکلاتی مثل ضعف عضلانی یا بی‌حسی منجر شود که نیاز به درمان فوری دارد.

آیا سن و جنسیت بر عود دیسک کمر تأثیر دارد؟

بله، سن و جنسیت می‌توانند بر خطر عود دیسک کمر تأثیر بگذارند. افراد جوان‌تر (زیر ۴۰ سال) که فعالیت بدنی بیشتری دارند، ممکن است بیشتر در معرض عود قرار گیرند. همچنین، مردان نسبت به زنان بیشتر به عود دیسک کمر دچار می‌شوند، که این می‌تواند به دلیل تفاوت‌های ساختاری و بیولوژیکی باشد.