۱۰ باور غلط درباره جراحی دیسک کمر+ واقعیت‌ها

تصورات نادرست زیادی درباره جراحی دیسک کمر وجود دارند که غالبا مبنای علمی ندارند و باعث نگرانی بی‌مورد افراد می‌شوند؛ باورهایی مانند اینکه جراحی دیسک فقط برای افراد میان‌سال مناسب است، یا اینکه بعد از عمل نمی‌توان به زندگی عادی یا فعالیت‌های ورزشی برگشت؛ اما واقعیت این است که جراحی دیسک کمر می‌تواند برای افراد در هر سنی انجام شود و افراد با پیگیری برنامه‌های توان‌بخشی بعد از عمل، در بیشتر موارد می‌توانند به زندگی روزمره و حتی فعالیت‌های ورزشی خود برگردند.

در این مقاله، با ۱۰ مورد از این باورها و میزان واقعی‌ و دقیق‌بودن آن‌ها آشنا می‌شویم؛ اما به طورکلی بهترین راه برای صحت‌سنجی باورها و تصورات عمومی درباره مسائل پزشکی، مشورت با پزشک و رجوع به منابع معتبر است.

❌ باور اول: برای هر نوع مشکل دیسک کمر، جراحی ضروری است

✅ واقعیت

برخلاف این باور غلط، مشکلات دیسک کمر معمولا با روش‌های غیرجراحی (مانند دارودرمانی، فیزیوتراپی، تزریق) بهبود پیدا می‌کنند و این فرایند اغلب حدود ۳ ماه طول می‌کشد (منبع).

اگر فرد دچار بیرون‌زدگی متوسط تا شدید دیسک کمر باشد؛ اما علائمی مانند ضعف عضلات و بی‌حسی مداوم نداشته باشد، ابتدا به مدت ۶ هفته تحت دارودرمانی و فیزیوتراپی قرار می‌گیرد. در صورت عدم اثربخشی جلسات فیزیوتراپی، جراحی بسته (بلوک عصبی، یا تزریق کودال لایزیز) انجام می‌شود. جراحی بسته درواقع یک روش جراحی کم‌تهاجمی است که از طریق تزریق انجام می‌شود و در بیشتر موارد به بهبود علائم فتق دیسک کمک می‌کند.

اگر جراحی بسته هم نتیجه ندهد و فرد علائمی مانند ضعف عضلات، بی‌حسی مداوم پاها یا حتی عدم کنترل مثانه داشته باشد، جراحی باز کم‌تهاجمی برای او تجویز می‌شود. باتوجه‌به نوع مشکل، ممکن است از جراحی با لیزر، جراحی با آندوسکوپی، یا جراحی میکروسکوپی استفاده شود.

❌ باور دوم: جراحی دیسک کمر دوره نقاهت طولانی دارد

✅ واقعیت

دوره نقاهت جراحی دیسک کمر، به نوع جراحی و شرایط جسمانی فرد بستگی دارد. منظور از دوره نقاهت، دورانی است که فرد هنوز نیاز به استراحت و مراقبت از محل جراحی دارد و ممکن است هنوز علائمی مانند درد محدود را هم تجربه کند. پس از پایان دوره نقاهت، فرد می‌تواند به فعالیت‌های و زندگی عادی خود برگردد.

جدول زیر نشان می‌دهد که هر نوع عمل جراحی (با هرکدام از سه روش لیزر، میکروسکوپی، و آندوسکوپی) چگونه انجام می‌شود و دوره نقاهت آن چقدر طول می‌کشد (منبع).

جراحی	نحوه انجام	دوره نقاهت
میسکرودیسککتومی	برداشتن بخشی از دیسک	۴ تا ۶ هفته
لامینکتومی	برداشتن بخشی از مهره	۴ تا ۶ هفته
فیوژن	اتصال دو مهره به‌هم	۳ تا ۶ ماه
جایگزینی دیسک مصنوعی	تعویض دیسک آسیب‌دیده	حدود ۳ ماه

 

❌ باور سوم: احتمال فلج شدن بعد از جراحی دیسک کمر زیاد است

✅ واقعیت

یکی از نگرانی‌های رایج درباره عمل دیسک کمر، تصور فلج شدن به‌عنوان یکی از عوارض آن است. این باور بیشتر به دلیل عدم آگاهی از آمارهای علمی است.

مطالعات به طور دقیق نشان داده‌اند که احتمال فلج شدن در اثر جراحی دیسک کمر، کمتر از ۱% است! درواقع گزارش‌هایی که از بروز اختلال حرکتی در پاها (عموما به‌صورت موقت و نه دائم) ثبت شده است، کمتر از یک درصد از کسانی را شامل می‌شود که این عمل را انجام داده‌اند؛ و این آمار هم در مورد جراحی باز و هم جراحی‌های کم‌تهاجمی مانند جراحی میکروسکوپی، لیزری و آندوسکوپی صدق می‌کند.

❌ باور چهارم: بعد از عمل دیسک کمر نمی‌توان ورزش کرد

✅ واقعیت

بعد از عمل دیسک کمر نه‌تنها می‌توان به فعالیت‌های ورزشی برگشت، بلکه تمرینات ورزشی بعد از عمل و فیزیوتراپی بخشی از فرایند درمان و توان‌بخشی فرد است و حتما باید انجام شود. البته زمان بازگشت به ورزش به نوع عمل (باز یا بسته) و میزان اثربخشی آن بستگی دارد.

در مورد عمل‌ بسته (تزریقی) دیسک کمر، معمولا ۵-۷ روز بعد از عمل و با تأیید پزشک، فرد می‌تواند با ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی و حرکات آرام شنا آغاز کند و در صورتی‌که درد و گزگز ایجاد نشود، به‌تدریج به تمرینات ورزشی بپردازد.

در مورد عمل‌ باز کم‌تهاجمی دیسک کمر (لیزری، آندوسکوپی، میکروسکوپی)، از ۱ تا ۶ هفته بعد از عمل و با تشخیص پزشک، حرکات کششی ملایم و تمرینات تعادلی آغاز می‌شود.

معمولا در صورت عدم بروز درد و ناراحتی، فرد می‌تواند از ماه دوم بعد از عمل تمرینات ورزشی مانند دوچرخه ثابت، تمرینات تقویتی، و شنا انجام دهد. برای بازگشت به ورزش حرفه‌ای و رقابتی مانند فوتبال و والیبا، لازم است ۳ تا ۶ ماه از زمان عمل بگذرد و جلسات فیزیوتراپی با موفقیت انجام شود.

 

❌ باور پنجم: جراحی دیسک کمر، درمان کامل و قطعی است

✅ واقعیت

پژوهش‌ها نشان می‌دهند میزان موفقیت جراحی دیسک کمر بیش از ۸۰% است، که نرخ موفقیت بالایی محسوب می‌شود؛ بااین‌حال این تصور که جراحی دیسک کمر در همه موارد و برای همه افراد، یک درمان قطعی است، تصور دقیقی نیست.

جراحی دیسک کمر در اغلب موارد می‌تواند به کاهش یا برطرف‌شدن درد، بهبود ضعف عضلات و گزگز کمر و پا کمک کند؛ اما در مواردی هم عمل دیسک کمر مؤثر واقع نمی‌شود و فرد با سندرم کمردرد مزمن بعد از عمل که ناشی از عوامل مختلفی است، روبه‌رو می‌شود. در بعضی از موارد هم بیرون‌زدگی دیسک کمر ممکن است چندسال بعد از عمل، مجددا برگردد.

 

❌ باور ششم: جراحی دیسک کمر، جراحی سختی است

✅ واقعیت

اینکه جراحی دیسک کمر، یک جراحی «سخت» تلقی می‌شود یا نه، به نوع جراحی و شرایط خاص بیمار بستگی دارد.

جراحی باز (تهاجمی) با برش بزرگی (۵ تا ۱۵ سانتیمتر) برای دسترسی به ستون فقرات انجام می‌شود و معمولاً برای موارد پیچیده مانند فتق شدید دیسک یا ناپایداری ستون فقرات استفاده می‌شود. این روش دوره نقاهت طولانی‌تری دارد و خطر عوارضی مانند عفونت یا آسیب بافتی بیشتری داشته باشد. به همین دلیل ممکن است «سخت» به نظر برسد.

اما روش‌های رایج‌تر عمل دیسک کمر، روش‌های کم‌تهاجمی جراحی باز  هستند که با ابزارهایی مانند آندوسکوپ، لیزر یا میکروسکوپ انجام می‌شوند. در این روش‌ها برش‌های کوچک‌تری (۱ تا ۳ سانتیمتر) ایجاد می‌شود که باعث آسیب کمتر به بافت‌ها، درد کمتر و بهبودی سریع‌تر می‌شود. این روش‌ها نرخ موفقیت بالایی (بیش از ۸۰%) هم دارند.

جراحی بسته، مانند تزریق‌هایی مثل کورتیکواستروئید اپیدورال هم کم‌تهاجمی‌ترین روش است که در ۳۰ دقیقه و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و زمان بهبودی کوتاهی هم دارد.

❌ باور هفتم: بعد از عمل، برای همیشه باید دارو مصرف کرد

✅ واقعیت

هدف اصلی جراحی دیسک کمر، رفع علائم و کاهش نیاز به دارو در بلندمدت است؛ به همین دلیل استفاده از داروهای مسکن پس از جراحی معمولاً در دوره نقاهت اولیه ضروری است؛ اما در اکثر موارد، نیاز به مصرف طولانی‌مدت یا دائمی داروها وجود ندارد.

پزشک بعد از جراحی دیسک کمر و باتوجه‌به نیاز فرد، ممکن است داروهای مسکن، ضدالتهاب یا شل‌کننده عضلات تجویز کند تا فرد بتواند دوره نقاهت را به‌راحتی پشت سر بگذارد. این داروها معمولاً در ۱ تا ۴ هفته اول پس از عمل، و با هدف مدیریت درد تجویز می‌شوند و به‌محض بهبود علائم بیمار، مصرف آن‌ها هم کاهش پیدا می‌کند و معمولا بعد از حدود ۱ الی ۲ ماه متوقف می‌شود (منبع).

 

❌ باور هشتم: احتمال بازگشت مشکل دیسک و نیاز به عمل مجدد زیاد است

✅ واقعیت

بازگشت فتق دیسک یا نیاز به جراحی مجدد ممکن است چند سال بعد از عمل دیسک کمر در برخی بیماران رخ دهد؛ اما نرخ آن بسیار پایین‌تر از تصور عمومی است. در مطالعاتی که بعد از ۸ سال روی افراد انجام شده، نشان می‌دهند که بین ۵ تا ۲۰ درصد احتمال عود دیسک کمر چند سال بعد از جراحی وجود دارد.

البته عوامل متعددی بر افزایش احتمال عود دیسک کمر مؤثر هستند، از جمله؛ وزن بالای بیمار، شدت فتق دیسک قبل از جراحی، تأخیر در انجام عمل، انتخاب و نحوه اجرای تکنیک جراحی (هرچقدر جراحی با برش‌های کوچک‌تر و آسیب کمتری به بافت‌ها انجام شود احتمال عود کمتر است)، و بازگشت زودهنگام به فعالیت‌های جسمانی سنگین.

❌ باور نهم: بعد از عمل دیسک کمر، نمی‌توان به زندگی قبل از عمل برگشت

✅ واقعیت

محدودیت‌های بعد از عمل جراحی دیسک کمر، به‌ویژه در روش‌های کم‌تهاجمی (لیزر، میکروسکوپی، آندوسکوپی) کمتر از چیزی است که به‌صورت عمومی تصور می‌شود. ضمن اینکه تمام یا بخش زیادی از این محدودیت‌ها، در صورت موفقیت‌آمیز بودن عمل و پیگیری منظم برنامه‌های توان‌بخشی، بعد از چند هفته الی چند ماه برطرف می‌شوند. عمل دیسک کمر در میان‌مدت و بلندمدت، محدودیتی در امور روزمره مانند کار کردن ، رانندگی‌کردن  یا رابطه جنسی ایجاد نمی‌کند.

به طورکلی دوران نقاهت اصلی بعد از عمل دیسک کمر، بین ۶ تا ۱۲ هفته است و بعد از این مدت، فرد با رعایت برنامه‌های توان‌بخشی و فیزیوتراپی و زیر نظر پزشک، می‌تواند به بخش زیادی از فعالیت‌های قبل از عمل (غیر از فعالیت‌ها و ورزش‌های سنگین) برگردد.

 

❌ باور دهم: جراحی دیسک کمر فقط برای افراد میان‌سال مناسب است

✅ واقعیت

تصمیم برای جراحی دیسک کمر و اثربخشی آن ربطی به سن ندارد، بلکه بیشتر به شرایط بالینی بیمار بستگی دارد. برخلاف این باور رایج، جراحی دیسک کمر می‌تواند برای طیف گسترده‌ای از افراد از جمله جوانان زیر ۳۰ سال، افراد میان‌سال و سالمندان بالای ۶۵ سال مناسب باشد.

معیارهای اصلی برای اینکه عمل دیسک کمر برای فردی مناسب است یا نه شامل شدت علائم عصبی (مانند ضعف عضلانی یا بی‌حسی)، پاسخ‌ندادن به درمان‌های غیرجراحی (مثل فیزیوتراپی)، و سلامت کلی فرد می‌شود. جراحی دیسک کمر علاوه بر افراد میان‌سال و سالمند، برای جوانان مبتلا به فتق دیسک شدید که معمولا در اثر آسیب‌های ورزشی یا تصادف دچار مشکل شده‌اند هم مؤثر است.

 

سوالات متداول

آیا کودکان یا نوجوانان هم می‌توانند جراحی دیسک کمر انجام دهند؟

بله، در مواردی که کودکان یا نوجوانان به دلیل آسیب‌های شدید (مثل تصادف یا ورزش) دچار فتق دیسک شوند و علائم عصبی جدی داشته باشند، ممکن است جراحی توصیه شود. به طورکلی این جراحی برای کودکان رایج نیست؛ اما تصمیم‌گیری نهایی باتوجه‌به رشد اسکلتی و سلامت کلی کودک انجام می‌شود.

آیا بعد از جراحی دیسک کمر، امکان سفر طولانی وجود دارد؟

سفرهای طولانی (به‌ویژه با هواپیما یا ماشین) معمولاً تا ۶-۸ هفته پس از جراحی دیسک کمر توصیه نمی‌شوند، زیرا نشستن طولانی می‌تواند فشار روی کمر را افزایش دهد. پس از این دوره و با تأیید پزشک، سفر با رعایت وضعیت صحیح بدن امکان‌پذیر است.

سیگارکشیدن چقدر بر نتیجه جراحی دیسک کمر تأثیر دارد؟

سیگارکشیدن می‌تواند با کاهش خون‌رسانی به دیسک‌ها و بافت‌های اطراف، روند بهبودی را کند کند و حتی در کنار سایر عوامل، خطر عود دیسک را افزایش دهد. ترک سیگار حداقل ۴-۶ هفته قبل و بعد از جراحی به شدت توصیه می‌شود.

استرس و فشار روانی چقدر می‌تواند بر نتیجه جراحی دیسک کمر تأثیر بگذارد؟

استرس مزمن می‌تواند با افزایش تنش عضلانی و کاهش توانایی بدن برای بهبودی، به طور غیرمستقیم بر نتیجه جراحی اثر بگذارد. همچنین می‌تواند باعث بروز درد در هفته‌های بعد از عمل یا تعویق بهبودی شود.

آیا بعد از جراحی دیسک کمر، احتمال ابتلا به آرتروز کمر افزایش می‌یابد؟

جراحی دیسک کمر به‌خودی‌خود باعث آرتروز نمی‌شود؛ اما تغییر در توزیع فشار روی مهره‌ها (به‌ویژه در جراحی فیوژن) ممکن است در طولانی‌مدت خطر آرتروز را کمی افزایش دهد؛ البته ورزش منظم و حفظ وزن سالم می‌تواند این ریسک را کاهش دهد.

آیا جراحی دیسک کمر تأثیر همیشگی روی نحوه خوابیدن می‌گذارد؟

خیر، جراحی دیسک کمر تأثیر همیشگی بر نحوه خوابیدن ندارد. در هفته‌های ابتدایی پس از جراحی به دلیل درد یا محدودیت حرکتی، نیاز به تنظیم حالت خواب (مثل خوابیدن به پهلو با بالش بین زانوها) است؛ اما پس از بهبودی کامل، اکثر افراد می‌توانند به حالت دلخواه بخوابند. البته بهتر است از خوابیدن روی شکم پرهیز شود.