پارگی یا بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن زمانی اتفاق می‌افتد که ماده داخلی دیسک با فشار زیاد، دیواره محافظ خود را پاره کند و به عصب‌های نخاعی یا حتی خود نخاع فشار وارد کند. پارگی یا فتق شدید دیسک گردن معمولاً علائم مشابهی دارند و باعث درد شدید در گردن، انتشار درد به شانه و بازو، بیحسی، گزگز یا ضعف در دستها میشود.
درمان آسیب شدید دیسک گردن، به شدت آن و شرایط جسمانی فرد بستگی دارد و فرد علاوه بر فیزیوتراپی ممکن است در بعضی از موارد به عمل بسته (تزریق) یا عمل باز نیاز داشته باشد.
منظور از «دیسک گردن شدید» چیست؟
عکس ام آر آی بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن
دیسک گردن بخشی از ساختار طبیعی ستون فقرات است، اما می‌تواند به شکل‌های مختلف دچار آسیب‌های شدید شود که در اصطلاح عامیانه به آن «دیسک گردن شدید» گفته میشود. آنچه به‌عنوان دیسک گردن شدید شناخته میشود، شامل این دو آسیب میشود: ۱. بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن و ۲. پارگی دیسک گردن
جدول زیر نشان می‌دهد که هر شدت آسیب دیسک گردن، با چه علائمی خود را نشان می‌دهد.
| شدت مشکل دیسک | علائم |
|---|---|
| بیرون‌زدگی خفیف | درد گاه‌به‌گاه، سفتی خفیف، بدون بیحسی یا ضعف |
| بیرون‌زدگی متوسط | درد مداوم، تیر کشیدن به شانه، گاهی گزگز دستها |
| بیرون‌زدگی شدید | درد شدید، بیحسی و ضعف عضلات، محدودیت حرکتی |
| پارگی دیسک | درد شدید، گزگز مداوم، ضعف عضلانی شدید |
آیا من مشکل دیسک گردن دارم؟
آسیب شدید دیسک گردن با بعضی دیگر از مشکلات ناحیه گردن، علائم مشابهی دارند. اگر هنوز به پزشک مراجعه نکرده‌اید و نمی‌دانید که علت گردندرد شما آسیب دیسک گردن است یا مشکل دیگری در ناحیه گردن، بررسی علائم زیر ممکن است کمک‌کننده باشد.
| آرتروز گردن | درد، خشکی، گاهی بیحسی یا ضعف دست |
|---|---|
| تفاوت با دیسک: به‌تدریج شروع میشود، نه ناگهانی | |
| رگ به رگ شدن گردن | درد، خشکی، گاهی بیحسی |
| تفاوت با دیسک: با ضربه شروع میشود، با استراحت کم میشود. | |
| اسپاسم عضلات گردن | درد، سفتی، فشار توی گردن |
| تفاوت با دیسک: باعث بیحسی یا ضعف گردن و دست نمی‌شود. | |
- آرتروز گردن: معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال یا افرادی که مدت زیادی پشت میز می‌نشینند دیده میشود. درد و خشکی گردن به‌آرامی و در طول زمان پیشرفت میکند و با فعالیت ملایم کمی بهتر میشود.
- رگ به رگ شدن گردن: بیشتر در افراد جوان‌تر و فعال یا بعد از حرکت ناگهانی، تصادف، سقوط یا خوابیدن در وضعیت نامناسب رخ می‌دهد. درد معمولاً حاد و موضعی است و با استراحت و کمپرس کم میشود. برخلاف دیسک گردن، درد به دستها انتشار ندارد و بیحسی ایجاد نمی‌کند.
- اسپاسم عضلات گردن: در افرادی که استرس بالا دارند، زیاد رانندگی می‌کنند یا مدت طولانی در وضعیت نامناسب می‌نشینند، شایع است. درد و سفتی ممکن است ناگهانی یا پس از یک روز پرتنش ایجاد شود و کمتر از چند روز طول بکشد.
۱. بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن
بیرون‌زدگی دیسک گردن شدت‌های مختلفی دارد، خفیف، متوسط، شدید. در بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن، مایع داخلی دیسک به لایه بیرونی فشار وارد میکند و باعث پاره‌شدن آن میشود. مایع داخلی دیسک به بیرون راه پیدا میکند؛ اما هنوز به دیسک متصل است و به طور کامل از آن جدا نشده است. این ماده می‌تواند به عصب‌ها یا نخاع فشار زیادی وارد کند و باعث درد شدید و حتی گزگز در ناحیه گردن، صورت و دستها شود.
بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن معمولاً نتیجه فرسایش تدریجی دیسک یا ضربه و فشار شدید به اعصاب گردن ایجاد میشود.
چه علائمی دارد؟
بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن ممکن است با همه یا بخشی از علائم زیر همراه باشد.
- درد موضعی در گردن: درد متوسط تا شدید، که اغلب به‌صورت مداوم حس میشود یا با حرکت تشدید میشود.
- درد منتشر (رادیکولار): شدید و تیرکشنده، که به شانه، بازو یا دستها گسترش پیدا میکند، و ممکن است باعث درد در انگشتان هم بشود.
- بیحسی یا گزگز: از احساس سوزن‌سوزن شدن تا بیحسی کامل متغیر است. معمولاً شانه، بازو، دست یا انگشتان (بسته به عصب درگیر) را درگیر میکند.
- ضعف عضلانی: از ضعف خفیف تا ناتوانی در بلند کردن اجسام متغیر است. معمولاً در عضلات بازو، ساعد یا دست تجربه میشود.
- سفتی و کاهش دامنه حرکتی گردن: متوسط تا شدید، به‌ویژه صبح‌ها یا پس از بی‌حرکتی طولانی که چرخاندن یا خم‌کردن گردن را دشوار میکند.
- سردرد یا درد پشت سر (گاهی اوقات): خفیف تا متوسط، گاهی همراه با درد گردن.
چه کسانی بیشتر در معرض آن هستند؟
معمولاً در افرادی که دیسک‌هایشان به دلیل افزایش سن (به‌ویژه ۳۰-۵۰ سالگی) یا عوامل ژنتیکی ضعیف شده‌اند و بخشی از آب خود را از دست داده‌اند، بیرون‌زدگی شدید ایجاد میشود. با خشک و شکننده‌تر شدن دیسک‌ها، فعالیت‌هایی مانند بلند کردن اجسام سنگین با تکنیک نادرست، چرخش ناگهانی گردن، یا ضربه مستقیم (مثل تصادف رانندگی)، بیشتر باعث پاره‌شدن لایه بیرونی دیسک می‌شوند.
افرادی که دیسک خفیف یا متوسط داشته‌اند و حتی روند درمانی را طی کرده‌اند، اما به اصلاحات رفتاری و انجام ورزش بی‌توجه بوده‌اند هم در معرض بازگشت آسیب دیسک یا حتی آسیب شدید دیسک گردن قرار دارند.
۲. پارگی دیسک گردن
پارگی دیسک گردن زمانی اتفاق می‌افتد که مایع داخلی دیسک علاوه بر پاره‌کردن لایه بیرونی و نشت به بیرون، از دیسک هم جدا شود. نسبت به بیرون‌زدگی شدید دیسک، پارگی دیسک شدت بیشتری دارد و معمولاً به روشهای درمانی پیچیده‌تری نیاز دارد.
چه علائمی دارد؟
پارگی دیسک گردن، علائم مشابهی با بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن دارد و با تمام یا بخشی از موارد زیر همراه میشود.
- درد گردن: احساس درد متوسط تا شدید در گردن که ممکن است با حرکات خاصی تشدید شود.
- درد پخش‌شونده (رادیکولار): دردی که از گردن به شانه، بازو و دست کشیده میشود و به‌صورت سوزشی یا تیرکشنده حس میشود.
- بیحسی و گزگز: احساس کرختی، سوزن‌سوزن شدن یا گزگز در بازو، ساعد، دست و انگشتان، که محل دقیق آن به عصب درگیر بستگی دارد.
- ضعف عضلانی: ممکن است قدرت عضلات بازو و دست کاهش پیدا کند و فرد برای گرفتن اجسام یا انجام حرکات خاص دچار مشکل شود.
- کاهش یا از بین رفتن عکس‌العمل بدن: کاهش واکنش‌های غیرارادی مانند رفلکس‌های عضلات بازو و آرنج که پزشک در معاینه بررسی میکند.
چه کسانی بیشتر در معرض آن هستند؟
پارگی دیسک گردن هم مانند بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن، بیشتر در افراد بالای ۳۰ سال شایع است، چراکه با افزایش سن، دیسک‌های بی‌مهره‌ای به‌تدریج دچار فرسایش و کاهش انعطاف می‌شوند و در معرض پارگی قرار دارند.
البته پارگی دیسک ممکن است در افراد جوان‌تر که فعالیت‌های ورزشی سنگین و بدون آمادگی انجام می‌دهند هم ایجاد شود. همچنین افتادن از ارتفاع، فعالیت‌های بدنی سنگین یا تصادف هم می‌توانند باعث پارگی دیسک گردن شوند.
آیا آسیب شدید دیسک گردن خوب میشود؟
روشهای درمانی کم‌تهاجمی مانند عمل بسته (تزریق)، جراحی با لیزر و جراحی میکروسکوپی تا حد زیادی می‌توانند علائم آسیب شدید دیسک گردن مانند درد شدید، گزگز و بیحسی، محدودیت حرکتی و ضعف عضلات گردن و دست را کاهش دهند، البته تأثیر نهایی این روش‌ها به عوامل متعددی از جمله سن، شرایط جسمانی فرد، زمان مراجعه به پزشک، و علائم همراه بستگی دارد.
اگر بیحسی و ضعف عضلات ندارید
اگر عصب گردن صرفا تحت‌فشار قرار گرفته باشد اما آسیب ندیده باشد، شانس بهبود علائم با درمان‌های محافظه‌کارانه‌ای مانند فیزیوتراپی و تزریق (عمل بسته) وجود دارد. در این حالت، فرد بیشتر درگیر درد و محدودیت حرکتی است، اما بیحسی یا ضعف عضلات دست را تجربه نمی‌کند.
در این صورت معمولاً ۶ هفته فیزیوتراپی و سپس عمل بسته مانند بلوک عصبی انجام میشود و بعد از عمل هم تا چند هفته تمرینات مخصوص فیزیوتراپی دنبال میشود.
- میزان بهبودی: معمولاً روشهای محافظهکارانه و ترکیبی مانند فیزیوتراپی و بلوک عصبی حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد باعث کاهش درد و بهبود محدودیت حرکتی گردن بعد از انجام به گردن می‌شوند (منبع).
- زمان بهبودی: ۲ تا ۳ ماه بعد از آغاز روند درمان
اگر بیحسی و ضعف عضلات دارید
اگر فرد علاوه بر درد در ناحیه گردن، دچار بیحسی شدید و حتی ضعف عضلات گردن، شانه و دست هم شده باشد احتمالاً جراحی باز برای او تجویز میشود. برای آسیب شدید دیسک گردن دو نوع جراحی دیسککتومی با فیوژن، و تعویض دیسک گردن انجام میشود که هر دو اگر توسط جراح ماهر و با تجربه انجام شوند، نرخ موفقیت قابل‌قبولی دارند.
- میزان بهبودی: عمل تعویض دیسک یا دیسککتومی و فیوژن به بهبود علائم آسیب شدید دیسک گردن یعنی درد، بیحسی در بازوها و محدودیت حرکتی کمک می‌کنند. نتایج تحقیقات نشان می‌دهند که ۱۰ سال بعد از انجام این عمل‌ها هم افراد از انجام آن‌ها راضی هستند. البته پارگی یا بیرون‌زدگی دیسک گردن نیازمند مراقبت همیشگی، انجام ورزش‌های مخصوص و اصلاحات رفتاری است.
- زمان بهبودی: معمولاً ۳ تا ۶ ماه بعد از انجام عمل و گذراندن دوره نقاهت، افراد می‌توانند به کار و فعالیت‌های روزمره خود برگردند.
درمان‌های آسیب شدید دیسک گردن
در پارگی دیسک گردن یا بیرون‌زدگی شدید، کنترل اولیه درد و التهاب اهمیت زیادی دارد، به همین دلیل مصرف داروهای ضدالتهاب و مسکن و تزریق استروئید برای کاهش التهاب عصب فشرده‌شده در اولویت قرار دارد. این کار کمک میکند تا فرد بتواند راحت‌تر سایر مراحل درمان مانند فیزیوتراپی، عمل بسته یا عمل باز را طی کند.
![پارگی دیسک گردن](https://jarahinic.com/wp-content/uploads/2025/04/people_13781329.png"){kind=small}
آیا پارگی دیسک گردن نیاز به عمل جراحی دارد؟
پارگی یا بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن در صورتی‌که با شرایط زیر همراه باشد، ممکن است تیم پزشکی انجام عمل بسته (تزریق) یا باز (کم‌تهاجمی) را تجویز کنند، در غیر این صورت با درمان‌هایی مانند فیزیوتراپی یا تزریق بهبود پیدا میکند.
- اگر درد گردن و دست با دارو و فیزیوتراپی بهتر نشود و بیش از ۶ تا ۱۲ هفته ادامه داشته باشد.
- اگر ضعف شدید در بازو، ساعد یا دست باعث مشکل در گرفتن یا بلند کردن اشیا شود.
- اگر بیحسی یا گزگز در دست و انگشتان بدتر شود و عملکرد طبیعی دست مختل کند.
- اگر در MRI دیسک بیش از ۶-۸ میلی‌متر بیرون زده باشد و فشار زیادی به عصب وارد کند.
- اگر پس از چند ماه فیزیوتراپی، دارو و تزریق، علائم همچنان شدید باقی بمانند.
- اگر مشکلاتی مثل عدم تعادل، ضعف در هر دو دست یا پاها، یا بی‌اختیاری ادرار و مدفوع ایجاد شود.
فیزیوتراپی
دستگاه تراکشن گردن
مطالعات نشان می‌دهند که فیزیوتراپی می‌تواند نقش مهمی در کاهش علائم پارگی دیسک گردن یا بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن داشته باشد. برای مثال، روش‌هایی مانند تراکشن گردنی با ایجاد کشش ملایم در ستون فقرات، فشار روی دیسک آسیب‌دیده را کم میکند و به پیش‌برد روند درمان کمک میکند.
بسته به شرایط بیمار و تشخیص پزشک ممکن است ۲ یا ۳ ماه بعد از دارودرمانی و تزریق استروئید، تمرینات فیزیوتراپی آغاز شود. همچنین بعد از عمل بسته یا عمل باز دیسک گردن هم ادامه جلسات فیزیوتراپی ضرورت دارند تا عضلات اطراف اعصاب گردنی تقویت شود و محدودیت حرکتی گردن کاهش پیدا کند.
استفاده از گردنبند طبی
کاربرد اصلی گردنبند یا بریس گردن برای افرادی که دچار پارگی یا فتق شدید دیسک گردن هستند، تثبیت گردن، جلوگیری از تشدید آسیب و کاهش فشار از روی عصب است. گردنبندهای طبی برای این نوع مشکلات معمولاً در ابتدای روند درمان و هم‌زمان با فیزیوتراپی، یا بعد از جراحی و به مدت کوتاهی تجویز می‌شوند(منبع).
بسته به شرایط جسمانی فرد و شدت آسیب دیسک گردن، پزشک ممکن است استفاده از گردنبند نرم (برای تثبیت حرکت گردن)، گردنبند فیلادلفیا یا هالو (سخت)، و یا گردنبند تراکشن بادی را تجویز کند. هرکدام از این گردنبندها کاربرد و تأثیر متفاوتی را بر دیسک گردن و فشار روی اعصاب دارند.
استفاده نادرست، بدون تجویز و یا طولانی‌مدت از گردنبند طبی نه تنها کمکی به کاهش درد و آسیب دیسک گردن نمی‌کند بلکه می‌تواند با تضعیف عضلات گردن و ایجاد وابستگی در فرد، باعث تشدید آسیب دیسک گردن شوند. استفاده از گردنبند طبی معمولا بیشتر از چندهفته توصیه نمی‌شود.
بلوک عصبی با تزریق (عمل بسته)
از بین روشهای درمانی معروف به عمل بسته که با تزریق انجام می‌شوند، استفاده از بلوک عصبی برای پارگی دیسک گردن یا بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن رایج‌تر و مؤثرتر است. در مواردی که بیرون‌زدگی شدید دیسک به مرحله جراحی باز نرسیده و باعث ضعف عضلات و بیحسی نشده است، پزشک از عمل بسته بلوک عصبی استفاده میکند.
در این روش، داروهای بی‌حس‌کننده موضعی و کورتیکواستروئیدها مستقیماً در اطراف اعصاب فشرده‌شده در ستون فقرات گردنی تزریق می‌شوند و به طور موقت انتقال پیام‌های درد از عصب به مغز را متوقف می‌کنند
افراد معمولاً ۳ تا ۷ روز بعد از بلوک عصبی با رایوفرکوئنسی، کاهش درد در ناحیه گردن را تجربه می‌کنند و تأثیر آن بین ۳ تا ۶ ماه باقی می‌ماند. البته تمرینات فیزیوتراپی و در صورت نیاز استفاده از گردنبند طبی کمک میکند تا فرد به تزریق مجدد نیازی نداشته باشد.
یکی از مطالعات نشان می‌دهد که بلوک عصبی در بیماران با پارگی یا بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن به بهبود عملکرد حرکتی، و کاهش درد و التهاب تاحدی مؤثر بوده است؛ اما معمولا تأثیر موقت دارد و در صورت بازگشت درد گردن، احتمالا عمل جراحی برای فرد انجام میشود.
جراحی دیسککتومی و فیوژن قدامی گردن
عمل دیسککتومی و فیوژن قدامی گردن یک جراحی کم‌تهاجمی با برش کوچک (کمتر از ۱۰ میلی‌متر) است که به کاهش فشار روی اعصاب یا نخاع در گردن در اثر بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک گردن کمک میکند.
در این روش، جراح از جلوی گردن یک برش کوچک ایجاد میکند و دیسک آسیب‌دیده را خارج میکند و برای حفظ پایداری ستون فقرات، یک قطعه استخوان یا ایمپلنت فلزی را در محل دیسک برداشته‌شده قرار می‌دهد.
کسانی که عمل بسته (تزریق) و فیزیوتراپی برای آن‌ها مؤثر نبوده و با علائمی مانند ضعف عضلات گردن و دست روبه‌رو هستند، این جراحی انجام میشود.
بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که انجام عمل دیسککتومی و فیوژن برای افراد دارای پارگی و یا بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن توانسته است تا حدود ۹۰٪ باعث بهبود عملکرد حرکتی گردن و کاهش درد در گردن و بازوها شود.
جراحی تعویض دیسک گردن
این جراحی برای بیمارانی استفاده میشود که شدت آسیب دیسک چنان زیاد است که امکان برداشتن بخش آسیب‌دیده دیسک و جوش‌دادن مهره‌ها وجود ندارد و باید کل دیسک تعویض شود. در این روش، پزشک جراح با استفاده از ایجاد یک برش کوچک در جلو یا عقب گردن، دیسک را با دیسک مصنوعی جایگزین میکند.
جراحی تعویض دیسک گردن برای بیمارانی که انعطاف‌پذیری گردن برایشان مهم است، مانند افراد جوان یا کسانی که فعالیت زیادی دارند، توصیه میشود
جراحی تعویض دیسک گردن برای بیمارانی که بیش از یک یا دو دیسک آسیب‌دیده دارند یا دچار آرتروز شدید مهره‌های گردنی هستند، مناسب نیست. پیش‌نیاز این جراحی، ساختار ستون فقرات سالم با یک یا نهایتا دو دیسک آسیب‌دیده است.
سوالات متداول
آیا پارگی دیسک گردن باعث فلج شدن میشود؟
پارگی دیسک گردن به‌تنهایی باعث فلج شدن نمی‌شود، اما اگر دیسک پاره‌شده به‌شدت به نخاع فشار بیاورد، و روند درمان به‌موقع آغاز نشود و در صورت لزوم، جراحی انجام نشود می‌تواند باعث ضعف شدید در دستها و پاها، عدم تعادل و حتی مشکلات کنترل ادرار و مدفوع شود.
آیا پارگی دیسک گردن بدون عمل جراحی درمان میشود؟
بله، در بسیاری از موارد پارگی دیسک گردن بدون جراحی و با روشهای محافظهکارانه مانند دارودرمانی، فیزیوتراپی، تزریق استروئید، تمرینات اصلاحی و در برخی موارد تراکشن گردنی بهبود پیدا میکند.
برای پارگی دیسک گردن چه باید کرد؟
ابتدا باید از انجام حرکات ناگهانی و سنگین خودداری کرد و استراحت کامل داشت. بعد بلافاصله با مراجعه به پزشک و بعد از تشخیص براساس MRI، روند درمانی مانند مصرف داروهای ضدالتهابی، فیزیوتراپی، تمرینات کششی و در برخی موارد تزریق استروئید انجام میشود.
ترمیم پارگی دیسک گردن چه مدت‌زمان می‌برد؟
مدت‌زمان بهبودی پارگی دیسک گردن به شدت آن بستگی دارد. در موارد خفیف‌تر تا متوسط، معمولاً ۶ هفته تا ۳ ماه طول می‌کشد تا درمان به طور کامل نتیجه دهد. در موارد شدید که نیاز به جراحی دارد، دوره بهبودی معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه است، اما برخی بیماران تا یک سال برای بازیابی کامل زمان نیاز دارند.
دیه پارگی دیسک گردن چقدر است؟
میزان دیه پارگی دیسک گردن بستگی به شدت آسیب، تأثیر آن بر عملکرد بدن و نظر پزشکی قانونی دارد. اگر پارگی باعث محدودیت حرکت یا ضعف دائمی شود، میزان دیه بیشتر خواهد بود. برای تعیین دقیق میزان دیه، باید به قوانین سالانه دیه کشور و نظر کارشناسی پزشکی قانونی مراجعه کرد.
پارگی حلقوی دیسک گردن چیست؟
پارگی حلقوی دیسک گردن تفاوتی با پارگی دیسک گردن ندارد. دیسک از دو لایه تشکیل میشود. هسته داخلی، و لایه بیرونی که حالت حلقوی دارد. زمانی که مایع داخلی دیسک به حلقه بیرونی فشار وارد کند، می‌تواند باعث پارگی آن شود که اصطلاحاً به آن پارگی حلقوی دیسک گردن گفته میشود.
کدام ورزش برای دیسک گردن شدید مناسب است؟
برای بیرون‌زدگی شدید دیسک گردن، معمولاً ورزش‌های ملایم و کششی مانند حرکات کششی گردن، چرخش‌های آرام گردن، شانه بالا انداختن و حرکات مقاومتی سبک برای تقویت عضلات گردن توصیه میشود، اما هر حرکت ورزشی باید تحت‌نظر پزشک انجام شود.
دیسک گردن چه موقع خطرناک است؟
دیسک گردن زمانی خطرناک است که به نخاع یا ریشههای عصبی فشار زیادی وارد کند و باعث بروز علائمی مانند بیحسی یا ضعف در دستها، مشکلات حرکتی، عدم تعادل، و حتی اختلال در کنترل مثانه و روده شود.
